ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ކުދި ޖަޒީރާ ރަށްތަކެއްގެ މައްޗަށް އެކުލެވިފައިވާ ޤައުމެކެވެ. ރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުގެ ގާތްގަނޑަކަށް %99 އަކީ ވަށައިގެންވާ ކަނޑުތަކެވެ. މިއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގުދުރަތުން ދެއްވާފައިވާ އެންމެ ބޮޑު ހަދިޔާވެސްމެއެވެ.
އެހެންކަމުން މުޅި ޤައުމުގެ އިޤްތިޞާދާއި، ޤައުމީ ދުޅަހެޔޮކަން ބަރޯސާވެފައިވަނީ ތިމާވެށީގެ، ވަކިން ޚާއްޞަގޮތެއްގައި ކަނޑުތަކުގެ ދުޅަހެޔޮކަމާއި މުއްސަނދިކަމުގެ މައްޗަށެވެ. ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދުގެ އެންމެ މުހިއްމު ތަނބުތައްކަމަށްވާ ފަތުރުވެރިކަމާއި މަސްވެރިކަމުގެ ސިނާއަތަކީ ދިވެހި ކަނޑުތަކާއި، އެކަނޑުތަކުގައި އެކުލެވިގެންވާ ފަރުތަކާ ދިރުންތަކަށް ނުހަނު ބޮޑަށް ބަރޯސާވާ ދެ ސިނާއަތެވެ.
ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދު ސިންދަފާތުކުރުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތުގެ ތެރެއިން މަސްވެރިކަމުގެ އައު ވައްތަރުތައް ރާއްޖެއަށް ތަޢާރަފުކުރުމަކީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙުގެ ސަރުކާރުގެ މުހިއްމު ސިޔާސަތެކެވެ. އެގޮތުން ސަރުކާރުގެ ނޫ އިޤްތިޞާދުގެ ސިޔާސަތުގެ ދަށުން މެރިކަލްޗަރ ސިނާއާތް ފުޅާކޮށް، ތިމާވެއްޓާ ރައްޓެހި އަދި ދެމެހެއްޓިނިވި ގޮތަކަށް މިކަން ކުރެވޭނެ ވަޞީލަތްތައް ޤާއިމުކުުރުމަށް ސަރުކާރުން އަންނަނީ މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ.
ރާއްޖޭގެ މެރިކަލްޗަރ ދާއިރާއަށް ބަލާއިރު ފައިސާ ހޯދުމަށް ދަތިވުމާއި، މިއީ މާލީ ނަފާ ނެރެވޭ ގޮތެއްގައި ހިންގިދާނެ ހަރަކާތެއްކަން ޢަމަލީގޮތުން ފެންނަލެއް މަދުުވުމާއި، އެކަށީގެންވާ ފެންވަރުގެ ފައިނޭންސިންގ ޕެކޭޖްތަކެއް އިންވެސްޓަރުންނަށް ލިބެންނެތްކަން ފާހަކޮށްލެވެއެވެ. އަދި ކުރިއެރުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑު އެހެން ސިނާއަތްތަކާ އަޅާބަލާއިރު މެރިކަލްޗަރގެ ސިނާއަތަށް ކުރަންޖެހޭ އިންވެސްޓްމަންޓުގެ ރިސްކު ބޮޑުވުމާއި ރިކަވަރީ މުއްދަތު ދިގުވުމަކީ އޮތް ގޮންޖެހުމެކެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން މި ވިޔަފާރީގެ ތެރެއަށް ވަނުމަކީ ކުދި ފަންތިއާއި މެދު ފަންތީގެ ވިޔަފާރިތަކަށް އުނދަގޫކަމެކެވެ.
"ފާނަ އާލާކުރުން – މުޅި ރާއްޖެއަށް ފުޅާކުރުމަކީ އަމާޒެއް"
ރާއްޖޭގައި މިހާރު މިއޮތް މައިގަނޑު ދެ މަސްވެރިކަމަކީ ދޮށީގައި މިކުރާ ކަޅުބިލަމަހުގެ މަސްވެރިކަމާއި، އަތުނަނުން ބާނާ ރީނދޫއުރަހަ ކަންނެލީގެ މަސްވެރިކަމެވެ. ފަރުމަހުގެ މަސްވެރިކަމަށް ބަލާއިރު އެންމެ އާއްމުކޮށް ކުރަނީ ފާނައިގެ މަސްވެރިކަމެވެ. ކަނޑުތަކާއި ފަރުތަކުގެ ދިރުންތަކަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގުދުރަތުން ދެއްވާފައިވާ އަގުހުރި ހަދިޔާއެއްކަމަށްވާއިރު، މި މުއްސަނދިކަން ހެޔޮގޮތުގައި ބޭނުންކޮށް، އެތަކެތީގެ ސްޓޮކް ހަލާކުވިޔަނުދީ ހިފެހެއްޓުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްޗަށް އޮތް ޒިންމާއެކެވެ.
ރާއްޖޭގައި މެރިކަލްޗަރ ސިނާއަތް ކުރިއަރުވަން މިވަގުތު ކުރާ އެންމެ މުހިއްމު އެއް މަސައްކަތަކީ ފާނަ އާލާކުރުމުގެ މަސައްކަތެވެ. ފާނަ ވިއްސާ، އާލާކޮށް، އެ އެއްޗެއްސަށް ކާންދީ ބޮޑުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ރާއްޖޭގައި އެކަށީގެންވާގޮތެއްގައި އަންނަނީ ކުރަމުންނެވެ. މި މަސައްކަތް މިވަގުތު އެންމެ ފުޅާކޮށް ކުރިއަށްދަނީ އަރިއަތޮޅުގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް މި މަސައްކަތް މުޅި ރާއްޖެއަށް ފުޅާކުރުމުގެ ވިސްނުން ފިޝަރީޒް މިނިސްޓްރީގެ އެބައޮތެވެ.
އެގޮތުން މިއަހަރުގެ ދުނިޔޭގެ ކަނޑުތަކުގެ ދުވަހާގުޅުވައިގެން މެރިކަލްޗަރ ދާއިރާއަށް ޚާއްސަކޮށްގެން ތަމްރީން ޕްރޮގްރާމެއް ކ. މަނިޔަފުށީގައި ހުންނަ ޓްރެއިނިންގް އެންޑް ރިސާރޗް ސެންޓަރުގައި ވަނީ ފަށާފައެވެ. އާމްދަނީ ލިބޭ މަސައްކަތެއްގެ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގައި މެރިކަލްޗަރ ސިނާއަތެއް ތަރައްގީކުރުމަށްޓަކައި މީހުން ބިނާ ކުރުމަށް ކުރެވޭ މުހިއްމު މަސައްކަތެއްކަމަށް ފިޝަރީޒް މިނިސްޓްރީން ވިދާޅުވެއެވެ. މެރިކަލްޗަރ ތަމްރީނު ޕްރޮގްރާމަކީ ވޯލްޑް ބޭންކުގެ އެހީގެ ދަށުން ހިންގާ “ސަސްޓެއިނަބަލް ފިޝަރީޒް ރިސޯސަސް ޑިވެލޮޕްމެންޓް” މަޝްރޫއުގެ ތެރެއިން ކުރިއަށް ގެންދާ ޕްރޮގްރާމެކެވެ. މިއީ މިފަދަ ފުރަތަމަ ޕްރޮގްރާމެވެ.
މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް، މެރިން ރިސޯސަސް އެންޑް އެގްރިކަލްޗަރ ޑރ. ޙުސައިން ރަޝީދު ޙަސަން ވިދާޅުވީ، މި ޕްރޮގްރާމުގައި ފާނަ އާލާކުރުމަށް ބޭނުންވާ ހުނަރާއި މަޢުލޫމާތު ދަސްކޮށްދެވިގެންދާނެކަމަށެވެ. އަދި މި ތަމްރީން ޕްރޮގްރާމް ރާއްޖޭގެ އެކި އަތޮޅުތަކަށް ފުޅާކުރައްވާނެކަމަށް މިނިސްޓަރ ވިދާޅުވިއެވެ.
"މި ކޯސް ނިންމާ ބޭފުޅުންނަށް އެނގޭނެ ފާނަ އޭގެ ބިސްނަގައިގެން އެއިން ކުދި ފަނި އުފައްދާ، ފާނަބޮޑުކޮށް ފާނައަށް ކާންދީ އެކަން ކުރަން އެނގޭނެ. އެހެންވީމަ މިއީ އަޅުގަނޑުމެން ނިޒާމީގޮތެއްގައި ހިންގަން ގަސްތުކުރާ ތަމްރީންތަކެއްވީމަ މީގެ ސިނާއަތެއް ފެށިގެންދާނެ. ދެން މިކަމަށްޓަކާ ބޭނުންވާ ފެސިލިޓީޒް ޤާއިމުކުރުމުގެ މަސައްކަތް އަޅުގަނޑުމެން އެބަކުރަން" ފިޝަރީޒް މިނިސްޓަރ ވިދާޅުވިއެވެ.
މިނިސްޓަރ ވިދާޅުވީ، ފާނަ އާލާކުރުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތް ކާމިޔާބުކަމަށާއި އޭގެ ނަތީޖާ ރަނގަޅުކަމަށެވެ. މި މަސައްކަތް މުޅި ރާއްޖެއަށް ފުޅާކުރުމުގެ ގޮތުން ރާއްޖޭގެ 5 ރަށެއްގައި ރަށު ފެންވަރުގައި ހެޗަރީތައް ނުވަތަ މަސް ވިއްސާގެ ޤާއިމުކުރުމުގެ މަސައްކަތް މިނިސްޓްރީން އަންނަނީ ކުރަމުންނެވެ. މި ހެޗަރީތައް ޤާއިމުކުރުމަށް ހަމަޖެހިފައިވަނީ ހއ. ފިއްލަދޫ، އދ. އޮމަދޫ، މ. ވޭވަށް، ފ. ދަރަނބޫދޫ އަދި ތ. ވަންދޫގައެވެ. މިކަމުގެ ހަޤީޤީ ބޭނުމަކީ މަސްވެރިކަމުގެ އައު ސިނާއަތެއް ރާއްޖޭގައި ޤާއިމުކުރުމެވެ. މި 5 ރަށުގެ އިތުރުން، ފާނައާއި ހުއިފިލަނޑާއާއި ބޭންގް އާލާކުރާ މައި ހެޗަރީއެއްގެގޮތުގައި ގއ. މާނަގަލާގައި މެރިކަލްޗަރ ފެސިލީޓީއެއް ތަރައްޤީކުރުމުގެ މަސައްކަތްވެސް އަންނަނީ ކުރަމުންނެވެ.
"ޑިމާންޑް އެބައޮތް، ވިޔަފާރީގެ ވާދަވެރި މާހައުލެއް އުފައްދަންޖެހޭ"
ސީފުޑް ނުވަތަ ކަނޑުމަހުގެ ބާވަތްތަކާއި އުފެއްދުންތަކަކީ މިހާރު ދުނިޔޭގެ ނިސްބަތުންވެސް ބޮޑު ޑިމާންޑެއް އޮތް އުފެއްދުންތަކެކެވެ. ދުނިޔޭގެ ނިސްބަތުންވެސް އެންމެ އަގުބޮޑެތި ކެއުންތަކުގެ ތެރޭގައި ސީފުޑްގެ ބާވަތްތައް ހިމެނެއެވެ. ދިވެހިންގެ ތެރޭގައިވެސް ސީފުޑަށް ލޯބިކުރާ މީހުން ވަކި މަދެއް ނޫނެވެ. ރާއްޖޭގައި ނަން މަޝްޙޫރު ގިނަ ރިސޯޓުތަކެއް އޮޕަރޭޓްކުރަމުންދާއިރު، ރިސޯޓުތަކުގެ ބޭނުމަށްވެސް ރާއްޖެއަށް ގިނަ އަދަދެއްގެ ސީފުޑް ބާވަތްތައް އިމްޕޯޓްކުރެއެވެ.
ފައިދާވާ ސިނާއަތެއްގެގޮތުގައި މެރިކަލްޗަރ ދާއިރާ ކުރިއެރުވުމަށް ހަމައެކަނި މަހުގެ ބާވަތްތައް ވިއްސާ ބޮޑުކުރުމަކުން ނުފުދެއެވެ. އެ އުފައްދާ މަސް މާކެޓްކޮށް ވިއްކޭނެގޮތެއް ހެދުން މުހިއްމެވެ.
ފިޝަރީޒް މިިސްޓަރ ޑރ. ހުސެއިން ރަޝީދު ވިދާޅުވިގޮތުގައި ރާއްޖެއަށް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކީވެސް ރާއްޖޭން ބޭރަށް މިތަކެތި އެކްސްޕޯޓްކުރުމެވެ. ވަކިން ޚާއްސަކޮށް ކޯވިޑް-19އާއި ގުޅިގެން ދަތުރުފަތުރަށް އައި ބަދަލުތަކާއި ތަކެއްޗާއި ޚިދުމަތްތަކުގެ އަގު އުފުލުމަކީ އޮތް ގޮންޖެހުމެއްކަން މިނިސްޓަރ ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ.
"މިކަހަލަ ސިނާއަތެއް އުފައްދާ ދެމެހެއްޓެނިވި ސިނާއަތަކަށް މި ހެދެނީ ހަޤީޤަތުގައި ވިޔަފާރިއެއްގެގޮތުގައި އެކަން ކުރެވިގެން. އެހެންވީމަ އަޅުގަނޑުމެން އެބަޖެހޭ މިކަން ކުރާއިރުގައިވެސް ޚަރަދުކުޑަކޮށް ރާއްޖޭގެ މީހުންނަށް ލިބިފައިހުރި ހުނަރުތަކާއި ރާއްޖޭގެ މާހައުލުގައި ރާއްޖެއާއި ގުޅޭގޮތަށް މިކަން ކުރެވޭތޯ ކަށަވަރުކުރަން. އެއާއެއްކޮށް މަސް އެކްސްޕޯޓްކުރުމާއި އެ އުފައްދަންޏާ އުފެއްދުމުގެ މަސައްކަތްވެސް އަޅުގަނޑުމެން އިންތިޒާމް އެބަކުރަންޖެހޭ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވާދަވެރިގޮތެއްގައި މިކަން ކުރެވޭގޮތަށް" ފިޝަރީޒް މިނިސްޓަރ ވިދާޅުވިއެވެ.
ރާއްޖޭގައި ފާނަ ނޫން ވައްތަރުތައްވެސް އާލާކުރެވިދާނެކަން ފާހަގަކުރައްވަމުން މިނިސްޓަރ ވަނީ އެކަމުގެ މިސާލެއްގެގޮތުގައި ޕްރޯންސް އާލާކުރެވިދާނެކަމަށް ވިދާޅުވެފައެވެ. ޕްރޯންސްއަކީ ރާއްޖެއަށް ވަރަށް ގިނަ އަދަދަކަށް އިމްޕޯޓުވެސް ކުރާ ބާވަތެއްކަންވެސް މިނިސްޓަރ ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ރާއްޖޭން ބޭރުން އެކިއެކި ދިރުންތައް ގެނެސް އާލާކުރާއިރު ވިސްނަންޖެހޭ ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ހުރިކަމަށް މިނިސްޓަރ ވިދާޅުވިއެވެ.
"ރާއްޖެއަކީ ވެށި ވަރަށް ބޮޑަށް ޙިމާޔަތްކުރަންޖެހޭ ޤައުމަކަށްވާތީ އެއްގަމުގައި އަޅުގަނޑުމެން މި ގެންގުޅޭ ޓޭންކު ހަދައިގެން މިސާލަކަށް ޕްރޯންސް ގެންގުޅޭ ޙާލަތުގައި އަޅުގަނޑުމެން އެބަޖެހޭ އޭގެ ފެން މޫދަށް ފޮނުވާލާއިރުގައި އޭގެ ތެރޭގައި ދިރުމުގެ އެއްވެސް ބާވަތެއް ނުހިމެނޭކަން ކަށަވަރުކުރަން. އެހެންވީމަ ވަރަށް ގިނަ ކަންކަން ކުރަންޖެހޭ. އެ ފެންވަރަށް މީހުންނަށް ކިޔަވައިދީ އުނގަނައިދޭންވީ. އަދި އެއީ ވިޔަފާރިއެއްގެ ގޮތުގައި މީހުން ކުރަން ފައިދާހުރި ކަމެއްގެގޮތުގައި ދެއްކުނީމަ މިކަން ވާނީ" މިނިސްޓަރ ވިދާޅުވިއެވެ.
މެރިކަލްޗަރގެ ވިޔަފާރި ރާއްޖެއަށް ތަޢާރަފްކުރިނަމަވެސް މިއީ ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި މަންފާ ލިބޭނެހެން ކުރެވެމުން އައިސްފައިވާ މަސައްކަތެއް ނޫނެވެ. ފިޝަރީޒް މިނިސްޓްރީން އަނެއްކާވެސް މިވަނީ މި ދާއިރާ ނަގާ ކޮޅަށް ޖެހުމުގެ މަސައްކަތް ފަށާފައެވެ. އެގޮތުން ހުއިފިލަނޑާ އާލާކޮށް ވިއްކުމުގެ ޕްރޮގްރާމެއް ހިންގަމުން އަންނައިރު، ފާނައަކީ އާލާކޮށް އާމްދަނީ ހޯދޭނެ މަސައްކަތެއްތޯ ބެލުމުގެ މަސައްކަތްވެސް ވަނީ ފަށާފައެވެ. ރާއްޖެއަކީ ވަށައިގެން ކަނޑުއޮތް ޤައުމަކަށްވެފައި، މިއީ ރާއްޖޭގައި ކުރިއެރުވިދާނެ ސިނާއަތެއްކަން ސަރުކާރުން ޤަބޫލުކުރެއެވެ.