އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ކަންކަން ބިނާވެފައި ހުންނަގޮތުން ކަންކަމާ މާޔޫވެސް، ދެރަވެ، ފިކުރު ބޮޑުވާނަމަ، އެންމެ ފަސޭހައިން ނުވަތަ އެންމެ އަވަހަށް ކޮށްލެވޭ ކަމަކީ ކަންކަމުން އެކަހެރިވެ، އެކަނިވެރިވުމެވެ. އެކަންކަމާ ކެރިގެން ކުރިމަތިލާން ކެރެނީ ނިސްބަތުން މަދުބަޔަކަށެވެ. ތަފާތު ކަންކަމާ ފިކުރުބޮޑުވެ ހާސްވުމުން، ތިމާގެ ސިކުނޑިއަށް އެކުރާ ބާރު، ނުވަތަ ސްޓްރެސް މެނޭޖްކުރުން މިއީ ވަރަށް މުހިއްމުކަމެކެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ކުޑަކުޑަ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ނަފްސާނީ ބަލި ތަޙައްމަލުކުރާ މީހުންގެ ޢަދަދު ކަންބޮޑުވާ މިންވަރަކަށް ދަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ. ވަކިން ޚާއްސަކޮށް ޒުވާނުންގެ ތެރޭގައި މިފަދަ ކަންކަން ތަޙައްމަލުކުރާ މީހުން ނިސްބަތުން ގިނައެވެ. ނަފްސާނީ ބަލިތަކަކީ މިއީ އުމުރުން ދޮށީ މީހުންގެ ތެރޭގައި އޮންނަކަމެއްކަމަށް ބައެއް ފަރާތްތަކަށް ހީވެފައި އޮތްނަމަވެސް، ނަފްސާނީ ގިނަ ކަންކަމުންގެ ފެށުން އަންނަނީ އުމުރުގެ ވަރަށް ހަގުއިރު ނުވަތަ ޒުވާން ދުވަސްވަރުކަމަށް ކަމުގެ ތަޖުރިބާކާރުން ވިދާޅުވެއެވެ.
އައި.ޖީ.އެމް.އެޗްގެ ނަފްސާނީ ބަލިތަކުގެ ޚާއްސަ ޑޮކްޓަރ، ޑރ. އާރިފް މުޙައްމަދު ވިދާޅުވިގޮތުގައި، ރާއްޖޭގައިވެސް އެންމެ އާއްމުކޮށް ނަފްސާނީ ބަލިތަކަށް ހުށަހެޅިގެން ދަނީ ޒުވާނުންކަމަށެވެ. އަދި ޒުވާނުންގެ ތެރެއިންވެސް އެންމެ އާއްމުކޮށް ފެންނަނީ ޑިޕްރެޝަނާއި އެންޒައިޓީފަދަ މީހާގެ ސިކުނޑިއާ ފަސޭހައިން ކުޅެލާ ކަންކަންކަމަށް ޑރ. އާރިފް ވިދާޅުވިއެވެ.
"ބޮޑެތި ނަފްސާނީ ބަލިތައް ފުރަތަމަ ފެންނަ ދުވަސްކޮޅަކީ އާއްމުކޮށް ލޭޓް ޓީންސް އަޅުގަނޑުމެން މިކިޔާ 17، 18 އަހަރުން ފެށިގެން އާލީ ޓުވެންޓީސްގައި. ސްކިޒޯފްރޭނިއާރއާއި ބައިޕޯލާ ޑިސްއޯޑަރސް ކަހަލަ ބޮޑެތި ބަލިތައްވެސް ފުރަތަމަ ފެންނަން ފަށާނީ މި އުމުރުފުރާގައި. ހަމަ އެއާއެކީ ސަބްސްޓެންސް ޔޫސްކުރުން ނޫނީ މަސްތުވާތަކެތީގެ ފެށުންވެސް މި އަންނަނީ މި އުމުރުފުރާގައި. އެހެންވީމަ ވަރަށް ގިނަ ބަލިތަކުގެ ފެށުން ޒުވާން ދައުރުގައި މި އަންނަނީ. އެހެންވީމަ އަޅުގަނޑުމެން މިކަމަށް މިހާ ބޮޑު ސަމާލުކަމެއް ދޭން މިޖެހެނީ" ޑރ. އާރިފް ވިދާޅުވިއެވެ.
ޒުވާން އުމުރަކީ ހެދިބޮޑުވުމުގައި ހަށިގަނޑަށް ޖިސްމާނީގޮތުންވެސް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އަންނަ އުމުރުފުރާއަކަށްވެފައި، މިއީ ދިރިއުޅުމަށް ތައްޔާރުވުމުގެގޮތުން މުހިއްމު ޒިންމާތަކަކާ، މައްސޫލިއްޔަތުތަކަކާވެސް ޒުވާނުން ޙަވާލުވާ އުމުރުފުރާއެކެވެ.
މަތީ ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކުރުމާ، އަލަށް ވަޒީފާއަކަށް ނިކުތުމާ، ޒަވާޖީ ޙަޔާތެއް ފެށުމާ، އާއިލާ ބިނާކޮށް އާއިލީ ޒިންމާތައް ނެގުންފަދަ އެތައް ކަމަކާ ކުރިމަތިލާ އުމުރުފުރާއެކެވެ. މިކަންކަމުގެ ތެރެއިން ދިމާވާ ހާސްވުމާ ކަންބޮޑުވުންތަކުގެ ތެރެއިން ސިކުނޑިއަށް ކުރާ ބާރު ނުވަތަ ސްޓްރެސް އިތުރުވާއިރު، އެކަންކަން ރަނގަޅަށް މެނޭޖްކުރަން ނޭންގުމަކީ ނަފްސާނީ ބަލިތަކަށް ޒުވާނުން އެންމެ ގިނައިން ހުށަހެޅެން މެދުވެރިވާ ސަބަބެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ޔުނިވަރސިޓީގެ ފެކަލްޓީ އޮފް ހެލްތު ސައިންސަސްގެ ޑީން، ޑރ. އައިޝަތު ޝަނޫރާ ވިދާޅުވިގޮތުގައި ރާއްޖޭގައިވެސް ޚާއްސަކޮށް ޒުވާނުންގެ މެދުގައި ނަފްސާނީ ބަލިތަކަށް ހުށަހެޅޭ މައިގަނޑު ސަބަބެއްގެގޮތުގައި ސްޓްރެސް މެނޭޖްނުކުރެވުން ހިމެނޭއިރު، މިއީ ޒުވާނުންގެ މެދުގައި މިހާރަށްވުރެ ބޮޑަށް ހޭލުންތެރިކަން އިތުރު ކުރަންޖެހޭކަމަށެވެ.
ޑރ. ޝަނޫރާ ވިދާޅުވީ، މަތީ ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކުރާ ޒުވާނުންނަށް ބަލާލާއިރު، އެކުދިންގެ މެންޓަލް ހެލްތަށް ކޮންޓްރިބިއުޓްކުރާ ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ވަށައިގެން ހިނގާކަމަށެވެ. އަދި އެފަދަ ކަންކަމަށް ދޭންވާ ސަމާލުކަން ނުދީ، ދިރިއުޅުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުން ކުދިންގެ ކިޔެވުމަށްވެސް އެކަމުގެ ނޭދެވޭ އަސަރުކުރާކަން ޑރ. ޝަނޫރާ ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ.
"ގިނަ ކުދިންނަކީ ފުލްޓައިމްކޮށް ކިޔަވަން އެފޯޑްކުރެވޭ ކުދިންނެއްނޫން. އެކުދިން ވަޒީފާއަކަށްވެސް ދާން އެބަޖެހޭ. އެހެންވީމަ ކިޔަވަމުން ވަޒީފާ އަދާކުރަމުން، ހުރިހާ ކަމެއް އެއްކޮށް ބެލެންސްކުރަންވީމަ އިޓް ބިކަމްސް އަ ބިޓް ޓޫ މަޗް ކުދިންނަށް. އެހެންވީމަ އޭގެ ސަބަބުން ވަރަށް ގިނަ ފަހަރަށް ކިޔެވުމަށް އެ ދޭންޖެހޭ ފޯކަސް ގެއްލޭ. މިސާލަކަށް ވަގުތުން ވަގުތަށް އެސައިންމަންޓްތައް ނިންމުމާ، ގަޑިއަކަށް ކްލާހަށް އެޓެންޑްވުމާ މިކަންކަމަށް ގަސްތުގައެއްނޫން، އެކަމު ލައިފްގެ އެހެންކަންކަމާ ހެދިގެން ފަރުވާކުޑަކުރެވޭތަން އާދޭ" ޑރ. ޝަނޫރާ ވިދާޅުވިއެވެ.
މަތީ ތަޢުލީމަށް ކިޔެވުމުގައާއި، ވަޒީފާ އަދާކުރުމުގެ އިތުރުން ދިރިއުޅުމުގެ ކަންކަން ބައްޓަންކުރުމުގައިވެސް ކުރިމަތިވާ ތަފާތު ގޮންޖެހުންތަކުން އަރައިގަތުމަށް ސްޓްރެސް މެނޭޖްކުރަން އެނގުމަކީ ވަރަށް މުހިއްމުކަމެއްކަމަށް ޑރ. ޝަނޫރާ ވިދާޅުވިއެވެ. ވަކިން ޚާއްސަކޮށް އަޅުގަނޑުމެން ކޮންމެ މީހަކީވެސް އަމިއްލަ ނަފްސަށް އަޅާލާ، އަދި އަނެއްކުންނަށްވެސް އަޅާލާ ބަޔަކަށް ވާންޖެހޭކަން ޑރ. ޝަނޫރާ ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ.
ދެން އޮތީ ސްޓްރެސް މެނޭޖްކުރުމަށް ކުރެވޭނީ ކޮންކަމެއްތޯ މި ސުވާލެވެ. ސްޓްރެސް މެނޭޖްކުރުމަށް ކުރެވިދާނެ އެންމެ މުހިއްމު އެއް ކަމެއްގެގޮތުގައި ޑރ. ޝަނޫރާ ފާހަގަކުރެއްވީ، ވަގުތުގެ ބޭނުން އެންމެ ހެޔޮގޮތުގައި ހިފުމެވެ. އެގޮތުން ދުރާލާ ކަންކަން ޕްލޭންކޮށް، އެ ޕްލޭނާއެއްގޮތަށް ކުރިއަށްދިއުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ މުހިއްމުކަމެއްކަމަށް ޑރ. ޝަނޫރާ ވިދާޅުވިއެވެ. މީގެ އިތުރުން ރަނގަޅު ކާނާ ކެއުމާއި، ނިދިހަމަކުރުމާއި، ކަސްރަތުކުރުމާ، ދިނީ އަޅުކަންތައްތަކަށް ސަމާލުކަން ދިނުމަކީ، މީހާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް އެކަންކަމުން ހިތްހަމަޖެހުމާ އުފާވެރިކަން ގެނުވާނެ ކަންތައްތަކެއްކަމުން، މިކަންކަމަށްވެސް ސަމާލުވާންޖެހޭކަން ޑރ. ޝަނޫރާ ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ.
"މީހުންނާ ވާހަކަދެއްކުމާ، ތިމަންނަ ކަންތައްތަކެއް ގޯ ތްރޫކުރާކަން، ނޫނީ އުނދަގޫތަކެއްވާކަން މިއީ ސްކްރީނެއްގެ ކުރިމަތީ އިނދެ ދެއްކިއަކަސް އިނގޭނެ އެއްޗެއްނޫން، އަނެއްކޮޅަކުން ރެސްޕޯންސްއެއް ނާންނާނެ. އެކަމަކު ރައްޓެހިންނާއެކު ބޭރަށް ގޮސްލާ، ވާހަކަދައްކާލަން ފުރުޞަތު ހޯދާ، އެކަހަލަ ކަންތައްތައްވެސް އަސްލު މިހާރު ކިޔަވާކުދިންގެ ތެރޭގައިވެސް ތަންކޮޅެއް މަދު. ފޯކަސްއަކީ ވަރަށް ގޯލް އޮރިއެންޓެޑް ބައެއް ކުދިންގެ، އެކުން ހަމަ އެކަނި ކިޔަވާނީ. ނޫނީ އަނެއްބައި ކުދިން ކިޔެވުމާ ވޯކާއެކީ ކުރިއަށްދާނީ. އެ ބެލެންސް އަސްލު މިހާރު ވަރަށް ކުޑަ" ޑރ. ޝަނޫރާ ވިދާޅުވިއެވެ.
ނަފްސާނީ ބަލިތަކަށް އަވަހަށް ފަރުވާ ހޯދުމުގައި އަދިވެސް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކީ ބައްޔާމެދު ދެކޭގޮތެއްގެ ސަބަބުން ޖެހިލުންވެ ފަސްޖެހުންކަމަށް ނަފްސާނީ ބަލިތަކުގެ ޚާއްސަ ޑޮކްޓަރުން ފާހަގަކުރައްވައެވެ. އެހެންކަމުން މިކަމާމެދު މުޖުތަމަޢުއިން ދެކޭގޮތް ބަދަލުކޮށް، ނަފްސާނީ ބަލިތަކާގުޅުވާ ހުންނަ ކުންހީތަކާމެދު މިހާރަށްވުރެ ހޭލުންތެރިވާންޖެހޭކަން ޑޮކްޓަރުން ފާހަގަކުރައްވައެވެ. އަދި ފުރިހަމަ ޞިއްޙަތެއްގައި ހުރުމަށް ޖިސްމާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާ އެއްވަރަށް ނަފްސާނީ ދުޅަހެޔޮކަަމަށް އިސްކަންދިނުމަށްވެސް ޑޮކްޓަރުން އިރުޝާދުދެއްވައެވެ.