ދުފުމަކީ ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ހިނގަމުންއަންނަ ޒަމާންވީ އާދައެކެވެ. ކާބައިންގެ ޒަމާނުއްސުރެ ދެގޮތެއްނުވެ ހިނގަމުންދާ މިއާދައަކީ ސިއްޙީގޮތުން ނުރައްކާތެރި ބަލިތަކަށް މަގުފަހިވާ ކަމެއްކަން ސިއްޙީ މާހިރުން ހާމަކޮށްފައިވާތާވެސް މިހަރު އެތައް އަހަރެއްވަނީވެފައެވެ. އެހެންނަމަވެސް އަދިވެސް ކަންބޮޑުވާންޖެހޭ މިންވަރަށް މި އާދަ ދިވެހިންގެ މެދުގައި އެބައޮތެވެ.
ދުފުމުގައި ބޭނުންކުރާ ތަފާތު ބާވަތްތަކުގެތެރެއިން ފެންފޯކަކީ ސިކުނޑިއަށް އަސަރުކުރުވާ ބާވަތްތަކުގެ ތެރެއިން މުޅި އޭޝިއާގައި ވެސް އެންމެ ޢާންމުކޮށް ބޭނުންކުރާ އެއް ބާވަތެވެ.
ދުފުމުގައި ގެންގުޅޭ އާދަތަކަށް ބަލާއިރު ތާޒާ ފެންފޯއް ނުވަތަ ހިއްކާފައިވާ ފެންފޯއް ނުވަތަ ހަނާކުރި ފޯއް ހިމެނެއެވެ. އަދި ބިލަތާއި، ބިލަތް ހުންޏާއި، ކަރަންފޫ، ފޮނިތޮށި، ކާފޫރުތޮޅި ފަދަ ތަކެއްޗާއި، ކައިރާއި އަދިވެސް މިފަދަ އެތައް ބާވަތެއްގެ ތަކެތި ހިމެނެއެވެ. މީގެއިތުރުން ދުފާއިރު ދުންފަތްވެސް ވަރަށް ގިނަ މީހުން ބޭނުންކުރެއެވެ. ދުފުމުން ޖެހޭ އެންމެ ޢާއްމު ނުރައްކާތެރި އެއްބައްޔަކީ ކެންސަރެވެ. ދުފުމުގެ ބާވަތްތަކުގެ ތެރެއިން ފެންފޯކާއި ދުންފަތުން ލިބޭ ޞިއްޙީ ގެއްލުންތައް ވަރަށް ގިނައެވެ. މިކަންކަން ސިއްޙީމާހިރުން ހާމަކުރަމުން ދިޔަނަމަވެސް އަދިވެސް މިކަންކަން ނޭނގޭ މީހުން ވަރަށް ގިނައެވެ.
ރާއްޖެއަށް އެތެރެކުރާ ހިކިފެންފޯކާއި ފެންފޯކުން ހަދާފައިވާ ސުޕާރީ ފަދަ ތަފާތު ބާވަތްތަކާއި، ރާއްޖޭގައި މިފަދަ ބާވަތްތައް ބޭނުންކުރާ މިންވަރަކީ ޞިއްޙީ ގޮތުން ކަންބޮޑުވާންޖެހޭ ދަރަޖައަކަށް މައްޗަށް ގޮސްފައިހުރި ކަންކަންކަމަށް ޑޮކްޓަރުން ވިދާޅުވިއެވެ. އެންމެ ކަންބޮޑުވާންޖެހޭ އެއްކަމަނީ ދުފުމުގެ އާދަތަކުގެ ތެރެއަށްވަދެ ދުފުމަށް ދެވިހިފާ ކުޑަކުދިންނާއި ޒުވާނުން އިތުރުވަމުން ދިއުމެވެ.
ކެންސަރ ސޮސައިޓީ އޮފް މޯލްޑިވްސްގެ ކޯ-ފައުންޑަރ މެންބަރ ޑރ.އަބްދުލް މަލިކް ވިދާޅުވީ ދުފުމުގައި ހުސް ފޯއް ބޭނުންކުރިކަމަށް ވިޔަސް ނުވަތަ އެހެން ބާވަތްތަކާއެކު ދުފިކަމުގައި ވިޔަސް ކެންސަރު ޖެހޭކަމުގެ އެތައް ހެކިތަކެއް މިހާރު ވަނީ ފެނި ސާބިތުވެފައިކަމަށެވެ.
ކެންސަރު ޖައްސާ އަދި ކެންސަރަށް މަގުފަހިކޮށްދޭ ތަކެތީގެ ލިސްޓުގައި، ދުނިޔޭގެ ޞިއްޙަތު ޖަމްޢިއްޔާއާއި ކެންސަރުގެ ދިރާސާތައްކުރާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޖަމާޢަތުން ހިމަނުއްވާފައިވާ ބާވަތްތަކުގެތެރޭގައި ހިމެނޭ ފެންފޯކަކީ އެއްވަނަ ދަރަޖައިގައި ކެންސަރު ޖައްސާ އެއްޗެކެވެ.
އަނގައިގެ ކެންސަރު އެންމެ ގިނައީ ދެކުނު އޭޝިޔާގައެވެ. އެއީ މިޤައުމުތަކުގައި ދުންފަތްލައިގެން ދުފާމީހުންނާއި، ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރާ މީހުން އާދަޔާ ޚިލާފަށް ގިނަކަމަށް ބައެއް ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ.
ދުފާމީހުންގެ ތެރެއިން ވެސް އަނގައިގެ ކެންސަރު އާންމުކޮށް ޖެހެނީ އުމުރުން 40 އަހަރުން މަތީގެ މީހުންނެވެ.
ޢާންމުކޮށް ގިނަ ބަޔަކަށް ހީވެފައި އޮންނަގޮތާ ޚިލާފަށް ދުންފަތާއި ބިލެއް ހުނި ނުލައި ދުފިކަމުގައި ވިޔަސް ދުފުމާ ގުޅިފައިވާ ޞިއްޙީ މިފަދަ ނުރައްކާތައް އޮންނަ ކަމަށް ދަތުގެ ޚާއްސަ ޑޮކްޓަރު ޑރ.އަޙްމަދު ސަލީމް ވިދާޅުވިއެވެ.
ދުންފަތަކީ އޭގެ އަމިއްލަ ޒާތުގައިވެސް ކެންސަރު ޖައްސާ އެއްޗެއް ކަމުން މިދެބައި އެކުވުމުން ކެންސަރު ޖެހުމުގެ ފުރުޞަތު އެތައް ގުނައަކަށް ބޮޑުވާކަމަށް ޑރ.އަޙްމަދު ސަލީމް ވިދާޅުވިއެވެ.
ފަހުގެ ދިރާސާތަކުން ދައްކާގޮތުން ދުފުމަކީ ހިތުގެ ބައްޔާއި، ހަކުރުބައްޔާއި ނޭވާހިއްލުމަށް ވެސް މަގުފަހިކޮށްދޭ ކަމެކެވެ. އަދި ދުފުމުގެ ސަބަބުން މިފަދަ ބަލިތައް ހުންނަ މީހުންގެ ބަލި އިތުރަށް ގޯސްކޮށްދެއެވެ. ދުފުމާ ގުޅުންހުރި އެކި މައްސަލަތަކުގައި ރާއްޖޭގައި ދުވާލެއްގެ މައްޗަށް، 400، އާއި 600 އާއި ދެމެދުގެ އަދަކަށް މީހުން ޑޮކްޓަރަށް ދައްކާކަމަށް މަޝްހޫރު އެތެރެހަށީގެ ޑޮކްޓަރު އަބްދުލް އަޒީޒު ޔޫސުފް ވިދާޅުވިއެވެ.
''މިކަމުގެ ސަބަބުން ހަމައެކަނި އަނގައިގެ ކެންސަރުޖެހެނީއެއްނޫން.. މީގެ އިތުރަށް ލިވާއާއި ބަނޑުގެ އެހެން މައްސަލަތަކާއި އެތެރެހަށީގެ މައްސަލަތަކުގެ އިތުރަށް ދަރިމައިވުމުންވެސް މަހުރޫމްއެބަވޭ.'' ޑޮކްޓަރު އަބްދުލް އަޒީޒު ޔޫސުފް ވިދާޅުވިއެވެ.
ނުވަތަ ދުފުމަކީ ކެންސަރު ޖެހުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުކޮށްދިނުމުގެ އިތުރަށް ތަފާތު އެތައް ޞިއްޙީ އަދި އިޖްތިމާޢީ މައްސަލަތަކެއް ވެސް ކުރިމަތިކުރުވާ ކަމެކެވެ. ދުފާމީހުން މަގުމައްޗަށާއި އެހެނިހެން ތަންތަނަށް ރަތްކުޅު ޖެހުމުގެ ސަބަބުން ތަންތަން ހަޑިވާ މިންވަރާއި އެކަމުން މީހުންނަށްވާ އުނދަގުލަކީ އެންމެނަށް އެނގޭ ޙަޤީޤަތެކެވެ. މިކަމާ ގުޅިގެން ރާއްޖޭގައި ޤާނޫނެއް އެކުލަވާލާއި މިހާރު ދަނީ އެ ޤާނޫނު ތަންފީޒުކުރަމުންނެވެ.
އާންމު އިޖްތިމާޢީ މިންގަނޑުތަކާއި ޚިލާފު ޢަމަލުތައް ހުއްޓުވުމުގެ ޤާނުނުގެ 13ވަނަ މާއްދާގެ ހ.ގެ ދޭއްގައިވަނީ މަގުމައްޗަށް ނުވަތަ މަގުމަތީގައި ބަހައްޓާފައިވާ ހުންނަ އެއްޗިއްސަށް ނުވަތަ ޢިމާރާތެއްގެ ފާރަށް ކުޅުޖެހުމުން އެމީހަކާ މެދު ޤާނޫނީ ފިޔަވަޅު އެޅޭނެކަމަށެވެ.